ਸ਼ਾਇਦ ਗੋਂਡ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਅਜੀਬ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਭਾਰਤੀ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਉੱਜਵਲ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਸੀਆਰਪੀਐੱਫ ਯੂਨਿਟ ਵੱਲੋਂ ਲਈ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਹੀ ਇਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ, CRPF ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਗੋਦ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਅਰਾਮਦੇਹ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਕਸਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਰਾਜ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਬੀਜਾਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਬੱਚੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ। ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਪਹਾੜੀ ਜਾਂ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਆਮ ਜੀਵਨ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਮਹਿਲਾ ਲੇਖਮ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵੇਰੇ ਜਣੇਪੇ ਦਾ ਦਰਦ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪੇਦਗੇਲੂਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਣੇਪੇ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਹਸਪਤਾਲ, ਡਿਸਪੈਂਸਰੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਹੈਲਥ ਸੈਂਟਰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 8 ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਸਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ 2-3 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਰੱਸੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਮੰਜੀ ਨੂੰ ਬਾਂਸ ਦੇ ਝੂਲੇ ‘ਤੇ ਟੰਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਵਾਹਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਕਸਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਆਵਾਜਾਈ ਲਗਭਗ ਨਾ-ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਮੰਜੇ ‘ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਫਾਂਸੀ ‘ਤੇ ਲਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਡੇਸਲੇ ਮੁੱਖ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਇਆ ਜਾਵੇ ਜਿੱਥੋਂ ਵਾਹਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਜਦੋਂ ਜਣੇਪੇ ਦਾ ਦਰਦ ਹੋਰ ਵਧ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਲੋਕ ਮੰਜੇ ‘ਤੇ ਪਏ ਲੇਖਮ ਜੋਗੀ ਨਾਲ ਡੇਢ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਤੁਰੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸੀਆਰਪੀਐੱਫ ਚਿਨਗੇਲੂਰ ਕੈਂਪ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ FOB (ਫਾਰਵਰਡ ਓਪ੍ਰੇਟਿੰਗ ਬੇਸ) ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ CRPF 153 ਬਟਾਲੀਅਨ (CRPF 153 bn) ਦੀ ਫੋਰਸ ਹੈ। ਸੂਚਨਾ ਮਿਲਣ ‘ਤੇ ਡਾਕਟਰ ਐੱਮ.ਸੰਪਤ ਕੁਮਾਰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਸਮੇਤ ਡੇਰੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਜਿੱਥੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਲੇਖਮ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਕੈਂਪ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਡਾਕਟਰ ਸੰਪਤ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਡਲਿਵਰੀ ਤੁਰੰਤ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਗਰਭਵਤੀ ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅਣਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਡਾਕਟਰ ਸੰਪਤ (dr m sampat kumar) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਉੱਥੇ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਾਇਦ ਗੋਂਡ ਕਬੀਲੇ ਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਗੋਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਉਮਰ 21 ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਦਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੀ ਅਤੇ ਅਨੀਮੀਆ (ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਦੀ ਕਮੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ) ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਈ। ਨਾ ਹੀ ਮਹਿਲਾ ਕੋਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਜਾਂ ਸਿਹਤ ਜਾਂਚ ਆਦਿ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਮੈਡੀਕਲ ਹਿਸਟਰੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇ। ਡਾਕਟਰ ਸੰਪਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ‘ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਕਦੇ ਇਸ ਮਹਿਲਾ ਦਾ ਟੈਸਟ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ ਜਾਂ ਉਸ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਆਇਰਨ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਆਦਿ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਜੋ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।’ ਡਾ: ਸੰਪਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬੱਚੇਦਾਨੀ ‘ਚੋਂ ਬੱਚਾ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਚ ਹਰ ਸਕਿੰਟ ਕੀਮਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਗਰਭਵਤੀ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਲੈ ਜਾਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਰੂਟ ‘ਤੇ ਹੀ ਡਲਿਵਰੀ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅਣਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ, ਉਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਬੈੱਡਸ਼ੀਟਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਥਾਂ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਹੇਠ ਛਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਸੀ। ਡਿਲੀਵਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜੋ ਵੀ ਮੈਡੀਕਲ ਉਪਕਰਨ ਉਪਲਬਧ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੀਆਰਪੀਐ$ਫ ਦੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਤਾਂ ਜੋ ਮਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਹਰ ਕੋਈ ਇੰਨਾ ਖੁਸ਼ ਅਤੇ
ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਥੇ ਹੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਗੋਦ ਲੈਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਲਏ ਗਏ। ਲੇਖਮ ਜੋਗੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਦੀ ‘ਦੂਜੀ ਮਾਂ’ ਵੀ ਹੈ, ਸੀ.ਆਰ.ਪੀ.ਐੱਫ.। ਬੀਜਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੀਆਰਪੀਐੱਫ ਦਾ ਚਿਨਾਗੇਲੁਰ ਕੈਂਪ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਐੱਫਓਬੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਢਲੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਆਦਿ ਮੁਫਤ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲੇਖਮ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇੱਥੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਡੇਰੇ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਮਰੀਜ਼ ਇੱਥੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੀਆਰਪੀਐ$ਫ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇੱਥੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਸੀਆਰਪੀਐ$ਫ ਆਪਣੇ ਸਿਵਿਕ ਐਕਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਪਤ ਸੀਨੀਅਰ ਮੈਡੀਕਲ ਇੱਥੇ ਡਾ. ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫ਼ਸਰ (ਐੱਸ.ਐੱਮ.ਓ.) ਹੈ।
ਕੌਣ ਹਨ ਡਾ. ਸੰਪਤ:
ਮੂਲ ਰੂਪ ਤੋਂ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਡਾ: ਸੰਪਤ ਨੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਤੋਂ ਐੱਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐੱਸ. ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਅੱਤਵਾਦ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਜੰਮੂ- ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਨਕਸਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਗੜ੍ਹ ਚਿਰੌਲੀ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੀਆਰਪੀਐੱਫ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਡਿਲੀਵਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਅੱਧ ਵਿਚਕਾਰ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੋਂ ਡਾ: ਸੰਪਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਨ। ਉਹ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬੱਚੇ ਦਾ ਭਾਰ ਲਗਭਗ 2.5 ਕਿੱਲੋ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।’
ਤਿੰਨ ਵੱਡੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ:
ਡਾਕਟਰ ਸੰਪਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਇੱਥੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡਾ: ਸੰਪਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਰੀਜ਼ ਕੀੜੇ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਦੇ ਕੱਟਣ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਥੇ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਤਪਦਿਕ ਰੋਗ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
