ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਦਾ ਨਾਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਬਹਾਦੁਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਰਹੇਗਾ। ਚੁੰਨੀ ਲਾਲ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਿਪਾਹੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਡੋਡਾ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਬਹਾਦੁਰੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। 24 ਜੂਨ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ। 16 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਫੌਜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਹਾਦੁਰ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਚੁੰਨੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
24 ਜੂਨ, 2007 ਨੂੰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਕੁਪਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਨੇ
ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ। ਪਰ ਚੁੰਨੀਲਾਲ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਲੜਦਾ ਰਹੇ। ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ, ਵੀਰ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ ਤੋਂ
ਇਲਾਵਾ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਲੇਖੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਨਮਾਨ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਸੂਚੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ
ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਫੌਜੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਹਾਦਰੀ, ਯੁੱਧ ਆਦਿ ਲਈ ਇੰਨੇ ਮੈਡਲ ਮਿਲੇ ਹੋਣ। ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਪੁਰਾਣੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਪਰ ਕੁਝ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਭੁਲਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਚੁੰਨੀ ਲਾਲ ਵੀ ਆਸਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਬਹਾਦਰ ਸਨ।
6 ਮਾਰਚ 1968 ਨੂੰ ਭਦਰਵਾਹ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮਿਆ, ਪਰ ਡੋਡਾ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ
ਭਰਤੀ ਹੋਇਆ। ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਜੰਗੀ ਮੈਦਾਨ ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ “ਤੇ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਬਾਨਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ “ਚ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ ਸੀ। ਇਸ “ਓਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਾਜੀਵ” ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖੇ ਓਪ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ “ਚੋਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, “ਚ ਸਿਆਚਿਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਚੋਟੀ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਇਸ ਚੋਟੀ ਦਾ ਨਾਂਅ “ਬਾਨਾ ਪੋਸਟ” ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ “ਕਾਇਦ ਪੋਸਟ”ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਬਾਨਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਰਮਵੀਰ ਚੱਕਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੂਬੇਦਾਰ ਮੇਜਰ ਬਣੇ ਅਤੇ ਆਨਰੇਰੀ ਕੈਪਟਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ। ਕੈਪਟਨ ਬਾਨਾ ਸਿੰਘ ਇਸ ਸਮੇਂ ਜੰਮੂ ਦੇ ਆਰਐੱਸ ਪੁਰਾ ਸੈਕਟਰਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਓਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੈਪਟਨ ਬਾਨਾ ਸਿੰਘ, ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ 450 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉੱਚੀ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਲਗਭਗ ਸਿੱਧੀ ਸਮਤਲ ਕੰਧ” ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਤਾਂ ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਯੂਨਿਟ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੀ 8ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ ਯਾਨੀ 8 ਜੇਏਕੇ ਐਲਆਈ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਓਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1999 “ਚ ਪੁੰਛ ਸੈਕਟਰ “ਚ “ਓਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਰਕਸ਼ਕ”ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਉਕਸਾਉਣ “ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦ “ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ 12 ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁੰਨੀਲਾਲ ਨੇ ਇਕ ਫੌਜੀ ਚੌਕੀ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਵੀਰ ਚੱਕਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਦੇਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚੁੰਨੀ ਲਾਲ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਨਾਂਅ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਪੀਸਕੀਪਿੰਗ ਫੋਰਸ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ “ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਯੂਨਿਟ ਸੋਮਾਲੀਆ ਅਤੇ ਸੂਡਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
21 ਜੂਨ, 2007 ਨੂੰ, ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਰੈਂਕ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਉਸਦੀ ਬਹਾਦੁਰੀ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਦੋਂ ਚੁੰਨੀ ਲਾਲ ਕੁਪਵਾੜਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੌਕੀ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਸੀ ਜੋ 14 ਹਜ਼ਾਰ ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ “ਤੇ ਸੀ। ਰਾਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਹੋਏ ਸਨ। 5 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵੀ 5 ਡਿਗਰੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਸੀ। ਸਵੇਰੇ 3.30 ਵਜੇ ਕੰਟ੍ਰੋਲ ਰੇਖਾ “ਤੇ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਦੇ ਪਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿਲਜੁਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ “ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਝਾੜੀਆਂ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਸਰਗਰਮੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਹੋਈ। ਦੋ ਹਮਲਾਵਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਪਰ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਦੇ ਦੋ ਸਾਥੀ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਆਪਣੇ ਗੋਡਿਆਂ ਅਤੇ ਕੂਹਣੀਆਂ “ਤੇ ਰੇਂਗਦਾ ਹੋਇਆ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਥਾਨ”ਤੇ ਲੈ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਸਨੇ ਖ਼ਤਰੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਵੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਉਸ ਪਾਸੇ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਤੀਜਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਚੁੰਨੀ ਲਾਲ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਿਆ ਅਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਪਰ ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹਮਲਾਵਰ ਦੀ ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਖੂਨ ਵਹਿ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਨੇ ਕਵਰ ਲੈ ਕੇ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।
ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਨਾਇਬ ਸੂਬੇਦਾਰ ਚੂਨੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਰਾਹੀਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਫੌਜੀ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ
ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਚੁੰਨੀਲਾਲ ਦੇ ਸਰੀਰ 'ਚੋਂ ਇੰਨਾ ਖੂਨ ਵਹਿ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਚੁੰਨੀ ਲਾਲ ਨੂੰ ਬਹਾਦੁਰੀ ਦੇ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ (ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ) ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਚਿੰਤਾ ਦੇਵੀ ਨੇ 26 ਜਨਵਰੀ 2008 ਨੂੰ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਮੌਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।
