ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦਾ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਦਿਨ ਹੈ ਇਸ ਦਿਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਚੌਕੀਆਂ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਅਤੇ ਲੱਦਾਖ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਇਸਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ 26 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਕਾਰਗਿਲ ਵਿਜੇ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਦਿਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸੱਠ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਅੰਦਾਜਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਚਾਈ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ ਇਸ ਜੰਗ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖਟਾਸ ਨੂੰ ਕੁੜੱਤਣ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜੋ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਰਾਰੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ।
ਕਾਰਗਿਲ ਟਕਰਾਅ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਬਕ ਸੀ। ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ, ਇਹ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਬਾਰੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਜਾਸੂਸਾਂ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਵੱਧ ਉਚਾਈ ਦੇ ਕਾਰਗਿਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਅਜਿਹਾ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਉੱਥੇ ਆਮ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਤਾਂ ਦੂਰ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੱਕ ਜਾਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖਤਰਨਾਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਇਸ ‘ਤੇ ਉਜੜ ਗਈਆਂ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਆਪਸੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਹੇਠ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰਹੱਦੀ ਚੌਕੀਆਂ ਤੋਂ ਤਾਇਨਾਤੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਖਾਲੀ ਰਹਿ ਜਾਣਗੇ। ਪਰ 1998 ਦੀ ਸਰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਲੀ ਛੱਡੀਆਂ ਗਈਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੌਕੀਆਂ ‘ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਬਰਫ ਪਿਘਲਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਬਜਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਗੈਰ-ਸੈਨਿਕਾਂ / ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜੇਹਾਦੀਆਂ ਦੀ ਆੜ ਜਾਂ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਥਿਆਰ ਸਨ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਾਰੂਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜੰਗ ਚੱਲੀ ਸੀ ਨੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਅਤੇ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਜੰਗੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਤਾਕਤ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਇਸਦੀ ਫੌਜ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੰਟ੍ਰੋਲ ਰੇਖਾ ‘ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਨਾਮ ‘ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਦਰੀ’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਜੇ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 2 ਲੱਖ ਸੈਨਿਕ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਚੋਣਵੇ ਬਾਗੀਆਂ ਦੀ ਕਰਤੂਤ ਕਹਿ ਕੇ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਪਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ, ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਵਾਦ ਜਾਂ ਝਗੜੇ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਕੇ ਜੰਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕਾਰਗਿਲ ਸਣੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਲਗਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਜਿੱਥੇ ਹਰ 26 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਾਰੇ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
