ਭਾਰਤ ਦੇ ਥਲ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਪਾਂਡੇ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 6 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ (26 ਮਈ ਨੂੰ) ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਦਾ ਮੁਖੀ ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ? ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਸ ਦਾ ਐਲਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਰਮੀ ਚੀਫ਼ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਪਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਸਿਆਸੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਲਏ ਗਏ ਫੈਸਲਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਇਕ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ ਯਾਨੀ ਜੂਨ 2024 ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਵੋਟਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਬਾਰੇ ਫੈਸਲਾ ਸ਼ਾਇਦ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਟਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਨਵੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ‘ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸੇਵਾ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਬਾਰੇ ਫੈਸਲਾ:
ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ 26 ਮਈ ਨੂੰ ਸੈਨਾ ਦੇ ਨਿਯਮ 16ਏ (4) ਦੇ ਤਹਿਤ ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਸੀ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਦੀ ਆਮ ਉਮਰ (31 ਮਈ) (30 ਜੂਨ ਤੱਕ) ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਨਿਯਮ, 1954. ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਜਾਂ 62 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਵੇ, ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਥਲ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ 6 ਮਈ ਨੂੰ 62 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 31 ਮਈ ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਨ।
ਕੌਣ ਹਨ ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਪਾਂਡੇ:
ਜਨਰਲ ਐੱਮਐੱਮ ਨਰਵਾਣੇ ਦੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਪਾਂਡੇ ਨੇ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2022 ਨੂੰ 29ਵੇਂ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੰਭਾਲੀ। ਇਸ ਨਿਯੁਕਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਉਪ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ, ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਪਾਂਡੇ ਨੇ 25 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 31 ਮਈ ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਉਹ 60 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਉਪ ਮੁਖੀ ਸਨ। ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਪਾਂਡੇ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਇੱਕ ਅਪਵਾਦ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੋਰ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਜ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ।
ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਕਮਾਂਡ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਕੋ-ਇਕ ਤਿੰਨ-ਸੇਵਾ ਕਮਾਂਡ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਡਿਫੈਂਸ ਅਕੈਡਮੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਦਸੰਬਰ 1982 ਵਿੱਚ ਕੋਰ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਜ਼ (ਦ ਬੰਬੇ ਸੈਪਰਸ) ਵਿੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਦੋਂ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਥਲ ਸੈਨਾ ਮੁਖੀ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ:
ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੇਵਾ ਦਾ ਵਾਧਾ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਲਾ ਫੈਸਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 1974 ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਜੀਜੀ ਬੇਵੂਰ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਨਰਲ ਬੇਵੂਰ 31 ਮਈ, 1975 ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਗਲੇ ਹੀ ਮਹੀਨੇ ਭਾਵ ਜੂਨ 1975 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜੋ 22 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਚੱਲੀ।
ਫੌਜੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਜਨਰਲ ਬੇਵੂਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਬਣੇ ਹੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ। ਜਨਰਲ ਭਗਤ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰਤ ਅਫਸਰ ਸਨ। ਜਨਰਲ ਬੇਵੂਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਫੀਲਡ ਮਾਰਸ਼ਲ ਸੈਮ ਮਾਨੇਕਸ਼ਾ ਨੇ 1971 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ।
ਇਸ ਵੇਲੇ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਹੋਰ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਹਨ:
ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਮਨੋਜ ਪਾਂਡੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਉਪੇਂਦਰ ਦਿਵੇਦੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅਗਲੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਦਿਵੇਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ‘ਚ ਦੱਖਣੀ ਕਮਾਂਡ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਅਜੇ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ ਹਨ। ਪਰ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਦਿਵੇਦੀ ਅਤੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਸਿੰਘ- ਦੋਵੇਂ ਬੈਚਮੇਟ ਹਨ ਅਤੇ 30 ਜੂਨ ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਸੇ ਦਿਨ ਜਨਰਲ ਪਾਂਡੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਵੀ ਖਤਮ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਹੈ।
ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਉਪੇਂਦਰ ਦਿਵੇਦੀ ਨੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਐੱਮਵੀ ਸੁਚਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਆਫ਼ ਸਟਾਫ਼ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਨਵੀਂ ਸਰਕਾਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਦਿਵੇਦੀ ਅਤੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸੋਚਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮਾਂਡ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਐੱਨਐੱਸ ਰਾਜਾ ਸੁਬਰਾਮਣੀ ਮੁੱਖ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
