ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਇੰਟਰ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (Inter Services Intelligence) ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁਖੀ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ ਨੂੰ ਫੌਜ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਟਾਪ ਸਿਟੀ ਹਾਊਸਿੰਗ ਸਕੀਮ ਘੁਟਾਲੇ (Top City Housing scam) ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿ$ਚ ਉਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ‘ਚ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਖਬਾਰ ‘ਦਿ ਡਾਨ’ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇੰਟਰ-ਸਰਵਿਸਜ਼ ਪਬਲਿਕ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ (ISPR) ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈੱਸ ਰਿਲੀਜ਼ ‘ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ”ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਖਿਲਾਫ ਟਾਪ ਸਿਟੀ ”ਏ. ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਦਾਲਤੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।” ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, “ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਰਮੀ ਐਕਟ ਦੇ ਉਪਬੰਧਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਚਿਤ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।”
ਆਈਐੱਸਪੀਆਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਆਰਮੀ ਐਕਟ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਕਈ ਮਾਮਲੇ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਫੀਲਡ ਜਨਰਲ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।”
ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਫੌਜ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੰਟਰ-ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਆਈਐੱਸਆਈ) ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁਖੀ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਂਚ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਗਠਨ ਫੌਜ ਵੱਲੋਂ ਸਵੈ-ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ 14 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਆਪਣੇ ਲਿਖਤੀ ਹੁਕਮ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਬਕਾ ਜਾਸੂਸ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ ਦੇ ਖਿਲਾਫ “ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ” ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ “ਅਣਡਿੱਠ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ” ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਸੱਚ ਸਾਬਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਦੋਸ਼ੀ ਹੋਣਗੇ। ਦੇਸ਼ ਲਈ ਖਤਰਾ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰੇਗਾ। ਲਿਖਤੀ ਹੁਕਮ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ: “ਇਲਜ਼ਾਮ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸੱਚ ਹੈ, ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਫੈਡਰਲ ਸਰਕਾਰ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ, ਆਈਐੱਸਆਈ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰੇਂਜਰਾਂ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਏਗਾ, ਇਸ ਲਈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।”
ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਹਾਊਸਿੰਗ ਸਕੀਮ ਟਾਪ ਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਆਈਐੱਸਆਈ ਮੁਖੀ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਦੋਸ਼ ਲਾਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਮਾਲਕ ਮੋਇਜ਼ ਖਾਨ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਨਵੰਬਰ 2023 ਵਿੱਚ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਹਾਊਸਿੰਗ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਸਮੇਤ ਸਬੰਧਤ ਵਿਭਾਗਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ।
ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਫੌਜ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੁਰਖੀਆਂ ‘ਚ ਸੀ। ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੇ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮਾਰਚ 2023 ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਰਾਣਾ ਸਨਾਉੱਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਬਕਾ ਆਈਐੱਸਆਈ ਮੁਖੀ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਜਫ਼ ਹਮੀਦ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਥਿਤ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਇਦਾਦ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਜਫ ਹਮੀਦ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਨਾਈ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਹੈ। ਮਾਰਚ 2024 ਵਿੱਚ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਨਜਫ਼ ਹਮੀਦ ਨੂੰ 14 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਨਿਆਂਇਕ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਅਦਿਆਲਾ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।
ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਅਤੀਤ:
ਜਨਰਲ ਫੈਜ਼ ਹਮੀਦ ਨੂੰ ਜੂਨ 2019 ਵਿੱਚ ਆਈਐੱਸਆਈ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਹਾਈ ਕਮਾਂਡ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਸਤੀਫਾ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 2021 ਦੀ ਆਖਰੀ ਤਿਮਾਹੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਨਦੀਮ ਅੰਜੁਮ ਦੀ ਨਵੇਂ ਆਈਐੱਸਆਈ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਫੌਜ ਅਤੇ ਪੀਟੀਆਈ ਸਰਕਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਅੜਿੱਕੇ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ 6 ਅਕਤੂਬਰ, 2021 ਨੂੰ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜਨਰਲ ਹਮੀਦ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਕੋਰ ਕਮਾਂਡਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਅੰਜੁਮ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਆਈਐੱਸਆਈ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਫ਼ਤਰ (ਪੀਐੱਮਓ) ਨੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਅੰਜੁਮ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਿਯੁਕਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਵਲ-ਫੌਜੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਤਣਾਅ ਦੀਆਂ ਅਟਕਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਦੇਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੀਐੱਮਓ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ 26 ਅਕਤੂਬਰ, 2021 ਨੂੰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਨਦੀਮ ਅੰਜੁਮ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਆਈਐੱਸਆਈ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ “ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ” ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ “ਕਦੇ ਵੀ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ”। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਨਰਲ ਹਮੀਦ ਦਾ ਨਾਮ ਛੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਜਨਰਲਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਜਨਰਲ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਚੋਟੀ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਹੁਦਿਆਂ ਲਈ ਸੰਭਾਵਿਤ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਨਵੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਕੋਰ ਕਮਾਂਡਰ ਵਜੋਂ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਨਰਲ ਹਮੀਦ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਅ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
